Günlük hayatta çok kullandığımız kelimelerden biri olan İnşallah; yapılacak her işin ilâhî irade ve izne bağlı olarak gerçekleşebileceğini belirtmek amacıyla işin öncesinde söylenmesi gereken bir sözdür.
Aslında olması gereken, her yapacağımız iş öncesinde bu kelimeyi kullanmak çünkü İnşaallah kelimesinin önemi, Kur'an-ı Kerim'de başta peygamberler olmak üzere bize vahyediliyor.
“Allah'ın dilemesine bağlamadıkça (inşallah demedikçe) hiçbir şey için ‘Bunu yarın yapacağım.’ deme.” (KEHF SURESİ 23-24)
Arapça’da şart edatı olan in ile “dilemek, istemek” anlamındaki şey’ kökünden türeyen şâe fiili ve Allah'ın lafzı ile meydana gelmiş olup “Allah dilerse” demektir. Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Peygamber’e, Allah’ın dilemesine bağlamadıkça hiçbir şey hakkında, “Şunu yarın yapacağım” dememesi emredilmiştir (Kehf 23-24).
Kur’an’da, her işin ilâhî iradeye bağlı olduğunu bildiren pek çok âyet bulunduğu gibi, doğrudan doğruya inşallah tabirinin yer aldığı beş âyet mevcuttur.
Bu âyetlerde Hz. Yûsuf’un ebeveynine ve kardeşlerine (Yûsuf 12/99), Hz. Mûsâ’nın Hızır’a (Kehf 18/69), Hz. Şuayb’ın sekiz yıl yanında çalışmasını istediği Mûsâ’ya (Kasas 28/27) hitap ederken inşallah dediği, Hz. İsmâil’in de kendisini rüyasında boğazladığını gören babasına Allah dilediği takdirde sabredenlerden olacağını söylediği (Sâffât 37/102) ve Hudeybiye’den sonra Resûl-i Ekrem’in rüyası doğrulanıp müslümanların Allah’ın izniyle Mescid-i Harâm’a girecekleri (Feth 48/27) bildirilmiştir.
İnşaallah sözü, yapacamız her işten önce Allah'ı anarak, dünyada Allah'ın iradesi dışında bir şeyin gerçekleşmesinden O’nu tenzih etmek anlamına gelmektedir.
İnşallah sözü başarıyı Allah’tan talep etmek, O’nun yardımına başvurmak demektir.
İnşallah sözü, kulun yapmak istediği her işte Allah'a yönelerek kulluğunun farkında olması, yapacağı işi kolaylaştırması, bereketlendirmesi ve bu işte muvaffak kılması için Rabbinden yardım dilemesidir.
İnşaallah sözü, kulun Rabbinden yardım istemesiyle, işinin yükünü hafifletmesidir.
Hadislerde de Hz. Peygamber s.a.v Kureyşliler’le savaşacağını haber verirken, Allah’a sığınarak dua eden kimsenin bütün kötülüklerden korunacağını söylerken, ağaç altında kendisine biat eden ashabının cehenneme girmeyeceğini müjdelerken hep inşâallah demiş, böylece, gerçekleşeceği insanlar nezdinde belli olan veya gerçekleşeceği kesinlikle bilinemeyen bütün konularda bu tabirin mutlaka söylenmesi gerektiğini bildirmiştir.
Kur’an’da Allah’ın iradesinin mutlak olduğu, olup biten her şeyin Allah’ın iradesi doğrultusunda gerçekleştiği bildirilmektedir.
Bununla birlikte, Allah’ın iradesinin amaçlı, anlamlı, hikmetli ve adil olduğu; O’nun, (c.c.) kulları için asla zulmü, kötülüğü ve meşakkati murat etmediği de belirtilmektedir.
İrade sahibi bir varlık olarak insan, dilediği gibi tercihlerde bulunabilir. Ancak o, Allah’ın izin verdiği ölçüde özgürdür. Diğer bir tabirle insanın iradesi, Allah’ın sonsuz derecede özgür iradesi tarafından sınırlandırılmıştır.
Bu yüzden, hayatta planlar yapılıp kararlar alınırken Allah’ın dilemesi göz ardı edilmemelidir.
Hz. Peygamber’in de başına geldiği gibi “inşallah” demeyi unutan kişi, hatırladığında üzerinden vakit geçmiş olsa bile bunu telafi etmelidir. Hatta bazı âlimlere göre inşallah sözünü söylerken unutmaya kefaret olarak ayetin son cümlesindeki “Umarım Rabbim beni, doğruya bundan daha yakın olan bir yola iletir.” duasını da okumalıdır.
