İki yıldır yenilerine izin verilmeyen döviz bürolarında devir işlemleri sırasında uygulanan hava parası 400 bin dolara kadar çıkınca yasal düzenleme yapıldı. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edilen düzenlemeyle hava parası yerine kamuya ödeme yapılması amaçlanıyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın yeni hamlesi ile döviz bürolarındaki "hava parası"nın Hazine'ye aktarılacağı ifade edildi. Alınan kararla, herkesin gelişigüzel döviz bürosu açamayacağı ifade edilirken, döviz bürolarına faaliyet izni, yetki verilmesinde katılımcıların mali gücünün tespiti, piyasaya girişlerini kontrol amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı ücret alabilecek.
Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Şakir Ercan Gül, yeni döviz bürosu açmak için 2019'dan bu yana izin verilmediğini belirterek, "Piyasada çok ciddi ölçüde 'hava parası' denen mekanizmayla kendi aralarında hisse gelirlerinin olduğunu gözlemedik. Hisse devir mekanizmalarına belli ölçüde müdahale etmek suretiyle buradaki hava paralarını kamuya aktaralım' düşüncesi doğdu" dedi. Gül, piyasada arbitraj çerçevesinde aşağı yukarı 400 bin dolar civarında bir hisse devri olduğunu söyledi.
İKİ YILDIR İZİN VERİLMİYOR
Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edilen yasa teklifiyle döviz bürolarında yeni dönem başlıyor. Kambiyo mevzuatı uyarınca faaliyet gösterecek firmalara, faaliyet izni veya yetki belgesi verilmesi aşamasında, hem katılımcıların mali gücünün tespiti hem de piyasaya girişlerin kontrolü amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığına ücret alma yetkisi veriliyor. Bakan Yardımcısı Gül ile Finansal Piyasalar Kambiyo Genel Müdürü Murat Zaman Komisyon görüşmeleri sırasında düzenlemeye ilişkin bilgi verdi. Yeni döviz bürosu açmak için yetkili müesseseye izin verilmediğini belirten Gül, "İki yıldır döviz bürolarının başvurularını değerlendirmiyoruz. Düzenlemeyle birlikte uygulamanın usul ve esasları kamuoyuyla paylaşılacak. Kim nerede, ne açarsa standartlar, şartlar belirlenecek, ilan edilecek" diye konuştu.
"HAVA PARASI KAMUYA AKACAK"
Döviz bürolarının hava parası mekanizmasıyla kendi aralarında hisse gelirleri olduğunu ifade eden Gül, "Bu mekanizmayı açalım' dedik. Bir şekilde 'Döviz bürosunda dışarıda hissedarların hisse devir mekanizmalarına belli ölçüde müdahale etmek suretiyle buradaki hava paralarını kamuya aktaralım' düşüncesi doğdu. Buradaki hissedarların mali gücünü, 'manevi kriterler' dediğimiz yani bu işi işte kara para işiyle iştigal edip etmediği, düzgün bir şahıs olup olmadığı noktalarında ve mali güçler açısından banka BDDK'nın kriterleri içinde bunlara izin veriliyor ama iki senedir bu izin verilmiyor. İzin verilmediği için piyasada ciddi bir arbitraj (piyasalar arası dengesizlikten fayda sağlama durumu) oluyor. Yani o arbitraj çerçevesi içerisinde aşağı yukarı 400 bin dolar civarında bir hisse devir" diye konuştu. Döviz bürolarından alınacak ücretlerde keyfi bir uygulamanın söz konusu olmayacağını vurgulayan Gül, "Bu parayı alabilmemiz için kanuni bir dayanağa ihtiyacımız var. Nelerden alacağımızı ne kadar para alacağımızı belirleyeceğiz. Ama bunun usul ve esaslarını, nerelerden alınacağına ilişkin tebliği kamuoyuna duyuracağız" değerlendirmesini yaptı.
KAMUYA KAYNAK SAĞLANACAK
Finansal Piyasalar Kambiyo Genel Müdürü Murat Zaman da, kamuya kaynak sağlamayı amaçlayan bir düzenleme yapıldığını belirterek, "Kesinlikle, herhangi bir verinin dışarı paylaşılması şeklinde bir düzenleme yok. 'Yetkili Müesseseler Bilgi Sistemi' diye bir sistemimiz var. Buraya döviz büfeleri ne kadar döviz işlemi yaptıkları, işte, ne kadar kâr-zarar elde ettikleri şeklinde tamamen kendileriyle ilgili içsel verileri girerler. Bir "database"i bazen çalıştırmak, ayakta tutmak masraflı bir şey. Yetkili müesseselerin 6 aylık örneğin çek kayıt tutma zorunluluğu diyelim, üç aylık kayıt tutma zorunluluğu var. Zaman zaman kontrollere gidildiğinde bu kayıtların olmadığı görülüyor, bir şekilde, işte, bozuldu, şu oldu, bu oldu. Belki ilerde bunu bir bulut sistemiyle veya bir serverda, bir yerde tutulabilir. Buranın ücretlendirilmesiyle ilgili hiçbir planımız yok ama olası, eğer buraya bir yatırım yapılırsa, buradaki dataların daha güvenilir, daha korunur bir şekilde saklanması istenirse kamuya maliyeti oluşmasın. Yani o işletme o işten para kazanırken, vergi ödeyenler bu şeyi finanse etmesin" dedi.
"GELİŞİGÜZEL DÖVİZ BÜROSU AÇILMASIN"
Döviz büfelerine yoğun bir talep olduğunu ifade eden Zaman, "Yani gelişigüzel herkes sıradan döviz bürosu açmasın. Döviz bürosu açacak kişinin belli bir mali güce sahip olması lazım" vurgusu yaptı. Zaman, şöyle devam etti:
"Çok sayıda döviz büfesinin açılması da açıkçası çok istenilen bir şey değil dolarizasyon konusunda. Döviz büfeleri yurt dışında çoğu zaman turistik yerlerde olur, turistin olduğu merkezlerde olur ama bizde birçok yerde var. Onun sayılarını da limit tutabilmek ve makul bir seviyeye getirebilmek için böyle bir yol izleniliyor. Yeni izinler gelmedikçe ikinci el fiyatları yukarı doğru gidiyor, orada bir rant oluşuyor, o rantı da döviz büfelerinin sahipleri tabii doğal olarak faydalanılıyor. Yani madem burada bir rant varsa, kontrollü ve bir lisans verildiğinde bu rant devlete geçsin, kamu kaynağı hâline gelsin."
